"भारतीय रागदारी - भाग - ३७"

"भारतीय रागदारी - भाग - ३७"

©दिलीप वाणी,पुणे

माझ्या "भारतीय रागदारी" या लेखमालेला प्रतिसाद देणार्‍या सर्वांना मन:पूर्वक धन्यवाद ! तीर्थरूपांच्या सततच्या बदल्यांमुळे माझी "संगीत साधना" थांबली.त्यामुळे आरतीने सांगीतल्याप्रमाणे भातखंडे गुरूजींकडून संगीताचे विशेष ज्ञान प्राप्त करू शकलो नाही.त्यामुळे माझे शिक्षक जसे बासरीवर बोटे फिरवायचे तशीच बोटे फिरवित गेलो.जो स्वर कानाला चांगला वाटला तो पुन्हा पुन्हा वाजवू लागलो.एवढेच माझे ज्ञान ! आता मात्र त्याचा "वैद्यकीय अभ्यास" सुरू केला आहे. त्याला Dopamine,Serotonin, Oxytocin असे नानाविध Neurotransmitter जबाबदार असतात असे आत्ताशी लक्षात येऊ लागले आहे.वेळ आली की सांगेन.सध्या

केवळ "कानसेन" होण्यासाठी प्रयत्नशील आहे. त्यातून काय गवसले ? ते ऐका.आरतीने सुचवलेली

"Bhatkhande Notation System" वाचली. काय सांगते ? वाचा.

"Romanized Digital Notation for Indian Classical Music"

1.The composition I have chosen for illustration is a bandish in Raag "Kedar", set to the "teentaal rhythm cycle" and a "lively tempo (drut laya)".

2.In Indian classical music, melody is notated around the rhythm. Bhatkhande uses tables with columns equal to the number of beats in the rhythm cycle (spreadsheets are great for this).

3.The composition in the above example(Kedar) is set to teentaal, which is a 16-beat rhythm cycle comprising four sections of four beats each.Therefore the table has a total of 16 columns, with alternating colors used for each of the sections.The first two rows lay out the structure of the rhythm, including the beat number and vocalization (bol ) of the beats.

4.Notating the Composition

When notating the composition, Bhatkhande simply fills in the melody and lyrics into the appropriate columns to indicate which syllable of lyric must be sung to which beat of the rhythm cycle.

5.The bandish used in this example begins on the ninth beat of the teentaal cycle, so Bhatkhande begins his notation in column 9. The syllable that falls on the first beat is highlighted in red, because this syllable (called sam) plays a very important role in classical performances.

6.All the notes in a single box must be sung within the space of that one beat. Each line of notation comprises two rows. One row for the lyrics and the other for the notation. The first stanza (sthayi) and second stanza (antara) are clearly separated.